HIV lây qua đường nào?
HIV lây qua đường nào?
Con đường lây truyền của HIV là qua các chất dịch của cơ thể bao gồm máu, tinh dịch, dịch âm đạo và trực tràng và sữa mẹ.
Nhiễm virus HIV chỉ xảy ra khi có một hoặc nhiều chất dịch nêu trên của người mắc bệnh xâm nhập vào trong máu của bạn. Điều này có thể xảy ra qua chỗ da bị vỡ, tổn thương hoặc lớp lót trong miệng, hậu môn, dương vật hoặc âm đạo. Vì vậy, mọi người thường bị nhiễm HIV do 3 phương thức hay đường lây truyền chính của HIV, trong đó HIV-2 có xác suất truyền qua đường từ mẹ sang con và quan hệ tình dục ít hơn so với HIV-1.
Lây truyền qua đường tình dục
HIV phần lớn lây qua đường quan hệ tình dục không không an toàn. Người ta đã ước tính được tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS trên thế giới qua đường tình dục chiếm khoảng 75% tổng số người bị nhiễm HIV/AIDS. Việc chủ quan đối với HIV đóng một vai trò rất quan trọng trong nguy cơ lây bệnh. Lây qua đường tình dục có thể xảy ra khi niêm mạc sinh dục, miệng, hoặc trực tràng của bạn tiếp xúc với chất tiết sinh dục của bạn tình có chứa virus HIV. Nguy cơ lây nhiễm qua một lần giao hợp với người bị nhiễm HIV sẽ là từ 0,1% đến 1%. Ở các quốc gia phát triển, nguy cơ nữ lây bệnh cho nam là 0.04% cho mỗi lần quan hệ và nam truyền cho nữ là 0.08%. Vì các lý do khác nhau mà nguy cơ này sẽ cao hơn từ 4 đến 10 lần ở các nước kém phát triển. Người nào có nhiều bạn tình và quan hệ tình dục không an toàn thì nguy cơ lây nhiễm HIV càng cao. Những người mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục như giang mai, lậu… đều làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV lên gấp 20 lần.
Qua phân tích từ các nghiên cứu về việc sử dụng bao cao su cho thấy rằng nếu sử dụng bao cao su đúng cách sẽ làm giảm khoảng 85% nguy cơ lây nhiễm qua đường tình dục của HIV. Tuy nhiên, chất diệt tinh trùng thực sự có thể làm tăng tỷ lệ lây nhiễm.
Theo báo cáo về các nghiên cứu trong năm 2007 của Cochrane Collaboration, thì các chương trình với mục đích khuyến khích việc tiết chế tình dục trong giới trẻ ở các nước phát triển, đồng thời thực hiện các chiến lược cổ động và giáo dục tình dục an toàn vói các đối tượng đã có quan hệ tình dục, có thể làm giảm ngắn hạn và dài hạn những hành vi có rủi ro lây nhiễm HIV.
Lây truyền qua đường máu
HIV có mặt trong máu toàn phần và các thành phần của máu như hồng cầu, tiểu cầu, huyết tương và các yếu tố đông máu. Vì thế, HIV có thể lây truyền qua máu hay các sản phẩm của máu có nhiễm HIV. Nguy cơ lây truyền qua đường máu có tỷ lệ rất cao trên 90%. Từ năm 1985, sau khi có các xét nghiệm sàng lọc để phát hiện kháng thể kháng HIV, thì nguy cơ lây truyền theo đường máu ở nhiều nước đã giảm đi rõ rệt. Tuy nhiên, một số trường hợp ngay cả khi xét nghiệm máu cho kết quả âm tính thì vẫn có khả năng lây nhiễm HIV, do máu được lấy từ người mới bị nhiễm HIV, người đó đang trong “thời kỳ cửa sổ” của quá trình nhiễm HIV. Nguy cơ này xảy ra nhiều ở những nơi có tỷ lệ nhiễm HIV cao, đặc biệt là ở những nơi người cho máu chuyên nghiệp cao và họ thường thay đổi địa điểm để cho máu.
Các vết thương hở khi tiếp xúc với máu bị nhiễm HIV thì sẽ bị lây truyền. Các đối tượng dễ bị lây nhiễm HIV qua đường máu là những người tiêm chích ma túy, những bệnh nhân bị rối loạn đông máu do di truyền (bệnh ưa chảy máu) hay người nhận trong quá trình truyền máu (dù hầu hết ở các nước thì trước khi truyền máu đều được xét nghiệm HIV) và các sản phẩm máu. Lây truyền HIV qua đường máu cũng là một vấn đề đáng lo ngại đối với những người được chăm sóc y tế tại các khu vực có điều kiện vệ sinh không đạt tiêu chuẩn thông thường trong việc dùng các dụng cụ tiêm chích như việc tái sử dụng kim tiêm ở các nước thế giới thứ ba.
HIV cũng có thể truyền qua các dụng cụ xuyên, chích qua da chưa được tiệt trùng như là bơm kim tiêm (tiêm chích ma túy), kim xâu tai, dao cạo râu…khi các dụng cụ đó có HIV.
Lây truyền trong chăm sóc y tế: Các nhân viên y tế như y tá, nhân viên phòng thí nghiệm hay các bác sĩ cũng là đối tượng rủi ro cao, dù hiếm xảy ra hơn. Kể từ khi việc lây truyền HIV qua đường máu được phát hiện thì các nhân viên y tế cần phải sử dụng các biện pháp dự phòng để bảo vệ mình không tiếp xúc với máu. Trong quá trình xăm hình, xâu khuyên hay rạch da thì cả người thực hiện và người được làm đều dễ bị lây nhiễm HIV qua đường máu.
HIV được tìm thấy trong nước bọt, nước mắt, và nước tiểu của các cá nhân bị nhiễm bệnh có nồng độ thấp, nhưng không có trường hợp nào được ghi nhận bị lây nhiễm bởi các chất tiết này và nguy cơ tiềm năng lây truyền là không đáng kể. Muỗi không có khả năng truyền HIV.
Lây truyền từ mẹ sang con
Việc lây truyền virus HIV từ mẹ sang con có thể xảy ra trong tử cung đối với thời kỳ mang thai, trong quá trình chuyển dạ đối với giai đoạn sinh con hoặc qua việc cho con bú. Trong trường hợp nếu không điều trị, tỷ lệ lây truyền từ mẹ và con lên đến khoảng 25%. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa điều trị bằng thuốc kháng virus và mổ lấy thai thì nguy cơ này có thể giảm xuống thấp khoảng 1%. Sau khi sinh thì có thể ngăn ngừa lây truyền bằng cách tránh nuôi con bằng sữa mẹ. Tuy nhiên, điều này lại liên quan đến các bệnh khác. Cho con bú bằng sữa mẹ và cung cấp điều trị dự phòng kháng virus mở rộng cho trẻ sơ sinh cũng có hiệu quả trong việc tránh lây nhiễm. UNAIDS ước tính có khoảng 430.000 trẻ bị nhiễm HIV trên toàn thế giới trong năm 2008 (19% là các ca nhiễm mới), chủ yếu là lây truyền từ mẹ sang con, và 65.000 ca lây nhiễm đã được ngăn chặn nhờ việc cung cấp điều trị dự phòng kháng virus cho phụ nữ nhiễm HIV dương tính.
HIV không lây qua đường nào?
HIV không thể lây qua các con đường như: Tiếp xúc trực tiếp da kề da, ôm, bắt tay hoặc hôn, không khí hoặc nước, chia sẻ đồ ăn, đồ uống, kể cả vòi nước uống, nước bọt, nước mắt hoặc mồ hôi (trừ trường hợp có lẫn máu của người nhiễm HIV), dùng chung nhà vệ sinh, khăn tắm, chăn ga, muỗi hoặc côn trùng khác đốt.
Một điều cần lưu ý là nếu một người bị nhiễm HIV đang được điều trị và có số lượng virus ít không thể phát hiện được, thì hầu như sẽ không thể truyền virus cho người khác.
Các biện pháp phòng ngừa bệnh HIV
Hiện tại không có vaccine nào để phòng ngừa lây nhiễm HIV, nhưng có một số biện pháp phòng ngừa lây nhiễm HIV cho bản thân mà bạn nên quan tâm như:
Cần hiểu rõ các cách thức lây truyền của HIV để có các biện pháp phòng tránh sự tiếp xúc của bản thân với các con đường lây nhiễm này.
Tránh uống rượu và tuyệt đối không được sử dụng ma túy vì đây đều là những chất làm ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ và hành động, nó có thể thúc đẩy những hành vi không an toàn làm tăng nguy cơ nhiễm HIV.
Quan hệ tình dục an toàn bằng cách sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục, nếu bạn tình là người nhiễm HIV thì phải sử dụng các biện pháp quan hệ tình dục an toàn cùng với việc thường xuyên làm xét nghiệm HIV.
Tuyệt đối không dùng chung bơm kim tiêm vì đây chính là hình thức dễ dàng lây HIV từ người này sang người khác.
Tránh chạm vào máu của người khác cũng như các chất dịch cơ thể khác, những chất dịch như tinh dịch, dịch âm đạo, niêm mạc trực tràng, sữa mẹ, dịch ối, dịch não tủy và hoạt dịch trong khớp.
Các biện pháp để chẩn đoán HIV
Vì ở giai đoạn khởi phát các triệu chứng của HIV hay tiến triển đều không điển hình và dễ gây nhầm lẫn với các bệnh khác nên việc chẩn đoán xác định HIV phải dựa vào các xét nghiệm.
Các loại xét nghiệm để chẩn đoán HIV gồm có:
- Phản ứng phát hiện kháng thể chống HIV: Xét nghiệm sàng lọc bằng kĩ thuật ELISA, kĩ thuật ngưng kết Latex nhanh. Hầu hết các test nhanh hay xét nghiệm tại nhà đều là xét nghiệm tìm kháng thể, xét nghiệm tìm kháng thể HIV sử dụng máu tĩnh mạch thì có thể phát hiện HIV sớm hơn so với xét nghiệm mẫu dịch tiết cơ thể.
- Ưu điểm: Xét nghiệm hàng loạt mẫu máu cho kết quả nhanh, độ nhạy cao
- Nhược điểm: không phát hiện được giai đoạn cửa sổ
- Là phương pháp được dùng nhiều nhất
- Phát hiện HIV
- Phân lập trực tiếp: Trên TB lympho or TB Hela có CD4 (phương pháp này nhạy nhưng cho kết quả chậm và đắt tiền).
- Phản ứng khuếch đại gen PCR: nhạy, đặc hiệu, có thể chẩn đoán sớm HIV ở giai đoạn cửa sổ hoặc trẻ sơ sinh nhưng đắt tiền.
- Xét nghiệm acid nucleic (NAT): xét nghiệm này giúp tìm kiếm virus HIV xem nó có trong máu hay không và cho biết lượng virus trong máu. Xét nghiệm NAT khá chính xác ở trong giai đoạn đầu của nhiễm HIV tuy nhiên phương pháp này khá tốn kém và chỉ sử dụng khi người bệnh có nguy cơ phơi nhiễm HIV cao hay xuất hiện các triệu chứng sớm của HIV.
- Phản ứng phát hiện kháng nguyên:
- Kháng nguyên p24 có rất sớm sau khi nhiễm HIV trong huyết thanh, dịch não tủy
- Dùng kĩ thuật ELISA hoặc RIA
- Không dùng cho XN sàng lọc vì độ nhạy và độ đặc hiệu thấp
- Các xét nghiệm huyết thanh và miễn dịch học
- Hồng cầu, bạch cầu, tiểu cẩu giảm
- TB lympho TCD4 giảm dưới 400/mm3 (bình thường là 800-1200/mm3)
- Tỉ lệ lympho TCD4/TCD8 dưới 1 (bt là 2)
- Globulin máu tăng
Nếu bất kì xét nghiệm nào cho kết quả dương tính thì người bệnh nên xét nghiệm và theo dõi để xác nhận kết quả.
Nhận xét
Đăng nhận xét